Środowiskowa Pracownia Fizyki – realne doświadczenia fizyczne dla uczniów

Dzisiaj chciałbym opowiedzieć o miejscu, które zaszczepia w młodych ludziach pasję do fizyki. Miejscu, które pomaga nauczycielom realizować podstawy programowe a także pokazuje ciekawe i nietuzinkowe podejście do nauki. Mowa tutaj o Środowiskowej Pracowni Fizyki, zajęciach prowadzonych na terenie Uniwersytetu Pedagogicznego skierowanych bezpośrednio do młodzieży szkolnej. 

 

Fot.1: Doktor Dariusz Wcisło prowadzący zajęcia

Czym jest ŚPF?  

Zajęcia kierowane są bezpośrednio do młodzieży ze szkół podstawowych oraz średnich. Oferta programowa jest świetnie dopasowana do podstawy programowej wymaganej na danym roku realizacji przedmiotu fizyka. Organizatorzy starają się cały czas urozmaicać wiedzę przekazywaną podczas trwania zajęć. Wszystkie pokazy i doświadczenia odbywają się pod stałą obserwacją ekspertów co jeszcze bardziej pomaga dostosować się do wymagań zarówno podstawy programowej jak i możliwości uczniów goszczących w pokazie. Zajęcia prowadzone są w taki sposób, aby jak najbardziej zaciekawić obecnych na nich uczniów. Odbywają się zajęcia laboratoryjne z licznymi elementami praktyki własnej uczniów.  

 

Fot.2: Doktor Dariusz Wcisło prowadzący zajęcia

Wywiad z Panem Doktorem Dariuszem Wcisło – naukowcem odpowiedzialnym za ŚPF  

Postanowiłem odbyć rozmowę z osobą, która sprawuje pieczę nad całym przedsięwzięciem Środowiskowej Pracowni Fizyki. Tematyka ta wydała mi się na tyle ciekawa i przydatna dla młodych pasjonatów oraz zwykłych uczniów fizyki na poziomie szkolnym, że postanowiłem nagłośnić ją za sprawą tego artykułu. Jak wszyscy dobrze wiemy potencjał nauk przyrodniczych na poziomie podstawy programowej w szkołach średnich i podstawowych często nie jest wykorzystywany w stu procentach. Często stoją za tym źle wyposażone pracownie lub mało interesujące metody nauczania. Odpowiedzią na te problemy są właśnie zajęcia, o których porozmawiałem z Panem Doktorem.  

Gabriel Galli: Jaka jest idea tego projektu? 

Doktor Dariusz Wcisło: Ideą tego projektu jest rozpowszechnienie kontaktu z rzeczywistym doświadczeniem fizycznym. Ta pracownia służy uczniom szkół podstawowych, szkół średnich (nie tylko krakowskich), jako miejsce, w którym uczniowie mogą spotkać się z realnym doświadczeniem ze świata fizyki. Pracownia jest wyposażona w sprzęt, który, powinien móc zrealizować każde możliwe doświadczenie znajdujące się w podstawie programowej danego roku nauczania fizyki. Ogólnikowo nasz cel można by określić jako dotarcie do jak największej liczby uczniów. Zdajemy sobie sprawę jakie trudności w realizacji materiałów mają np. szkoły podstawowe, które po 1999 roku wyzbyły się zasobów laboratoryjnych, jesteśmy po to, aby im pomóc.  

GG: W jaki sposób realizowane są zajęcia 

DW: Zajęcia są realizowane w formie pokazów dla dużej grupy uczniów, w postaci zajęć laboratoryjnych w mniejszych grupach, w których wykonują samodzielnie eksperymenty. Uczniowie w ten sposób są w stanie poznać prawa i własności fizyczne na własną rękę. Oczywiście nie wszystkie te doświadczenia uczeń może wykonać samodzielnie, natomiast odpowiednie zbilansowanie części teoretycznej z częścią praktyczną daję bardzo dobry efekt. 

GG: Jak pandemia wpłynęła na sytuacje ŚPF? 

DW: Dopóki nie było pandemii mieliśmy bardzo duże obłożenie. Przyjeżdżały do nas szkoły spoza Krakowa, nie raz organizując całe wycieczki w celu odwiedzenia naszej pracowni. Udało się przeprowadzić około 200 godzin zajęć pokazowych w ciągu dwóch cyklów tego projektu.  Nie ukrywam, aż do zamknięcia nas w domach przez wirusa wszystko układało się bardzo dobrze. 

GG: Jak często w takim razie odbywają się takie zajęcia? 

DW: Wszystko zależy od zainteresowania, w 2018 roku rozpoczęliśmy zajmowanie się tymi pokazami i od tego czasu aż do lutego 2020 roku udało się realizować zajęcia co tydzień. Oprócz tego odbyły się 24 dodatkowe dwugodzinne pokazy dla szkół.  

GG: Chciałbym, aby opowiedział mi Pan dla kogo jest skierowany ten program?  

DW: To jest skierowane do ucznia, który uczy się fizyki i poznaje przyrodę. Dlaczego? Ponieważ może w sposób bezpośredni uczestniczyć w wydarzeniu. Zgodnie z zasadą Konfucjusza: powiedz mi a zapomnę, pokaż mi a zrozumiem, daj mi zrobić a nauczę się.  Staramy się podejść do umysłu ucznia i ta pracownia właśnie w tym pomaga. Jesteśmy w stanie zainteresować każdego ucznia. 

GG: Czy materiał realizowany na pokazach w stu procentach pokrywa się z podstawą programową czy jest też skierowany dla uczniów bardziej ambitnych? 

DW: To zależy od zapotrzebowania. Pracownia jest przygotowana na realizacje podstawy programowej oraz na wszelakie zagadnienia wykraczające poza nią na wszystkich poziomach edukacyjnych. Jesteśmy otwarci na zapotrzebowanie uczniów i nauczycieli. To nauczyciel najlepiej zna swoich uczniów i wie co konkretnie uczniowie potrzebują do uzupełnienia ich wiedzy. 

GG: Jaki jest Pana ulubiony element pokazów? 

DW: Myślę, że jednym z ciekawszych będzie Tor Tabaszewskiego. Zaprezentowanie ruchu jednostajnie prostoliniowego jest bardzo trudne, opory ruchu sprawiają, że obiekt zaraz się zatrzymuje. Tor, o którym mówimy jest podłączony do dmuchawy, przez otwory tego toru wydychane jest powietrze. Tor minimalizuje opory ruchu i sprawia, że obiekt porusza się ruchem jednostajnym prostoliniowym. Kolejnym ciekawym pokazem będzie połączenie ruchu w poziomie z ruchem w pionie, posiadamy specyficzny zestaw zawierający wspomnianą platformę oraz działo, które jest w stanie wystrzelić kulkę do góry. Przy spoczynku platformy wystrzelona kulka porusza się pionowo do góry, natomiast gdy wystrzał nastąpi w momencie, gdy platforma się porusza, wielu uczniów myśli, że spadnie ona z dala od niej, natomiast my pokazujemy, że z powrotem spadnie ona na platformę, nawet gdy poruszymy ją o metr. 

GG: Widział już Pan pewnie setki uczniów na Pańskich zajęciach czy uczniowie chętnie biorą udział i angażują się w doświadczenia? 

DW: Oczywiście, że zadajemy pytania na końcu, natomiast najlepszym wyznacznikiem dla nas jest to, że te szkoły zwykle do nas wracają. Przyjeżdżają do nas szkoły nawet z Tenczyna za Myślenicami lub spod Bochni, są to nie raz całkiem duże grupy. 

GG: Jakie są koszty wzięcia udziału w tym przedsięwzięciu? 

DW: Szkoły z reguły płacą nie więcej niż 10 oraz nie mniej niż 5 złotych za bilet. Wszystkie pieniądze przeznaczamy na rozwój ŚPF, kupujemy artykuły niezbędne do doświadczeń takie jak np. Ciekły azot oraz nieustannie staramy się rozwijać naszą pracownie.  

GG: Bardzo Panu dziękuję za interesującą rozmowę. Na pewno powstanie z tego bardzo ciekawy artykuł opowiadający o pracowni. 

DW: Również dziękuję bardzo. 

 

 

Fot.3: Doktor Dariusz Wcisło prowadzący zajęcia

Zaproszenie do udziału w pokazach 

Razem z przedstawicielami Środowiskowej Pracowni Fizyki oraz Instytutem Fizyki Uniwersytetu Pedagogicznego chcielibyśmy zaprosić wszystkie szkoły z małopolski i okolic do udziału w zajęciach. Pracownia pomoże uczniom poznać fizykę z bardziej przystępnej i praktycznej strony oraz pozwoli na samodzielne wykonywanie ciekawych doświadczeń. Z całą pewnością jest to przedsięwzięcie, które można polecić nie tylko pasjonatom tej dziedziny, ale również każdemu uczniowi.